Redakcja czasopisma RZECZOZNAWCA / ENGINEERING EXPERT uważa, że rzetelne recenzowanie artykułów naukowych w znacznym stopniu wpływa na poziom uprawiania nauki, co jest podstawą kultury akademickiej i źródłem autorytetu społecznego środowisk naukowych. 

Zdajemy sobie sprawę, że praktyka recenzowania oraz procedury opiniowania artykułów naukowych narażone są na różne nieprawidłowości (np. konflikt interesów, kumoterstwo, nepotyzm, stronniczość na tle sporów instytucjonalnych i merytorycznych, niedbalstwo i niekompetencja), publikujemy zasady postępowania recenzyjnego naszego czasopisma , które zgodne są ze wskazaniami zawartymi w dokumencie „Dobre praktyki  w procedurach recenzyjnych w nauce”, opublikowanym przez Ministerstwo Nauki  i Szkolnictwa Wyższego.

Formularz recenzji:
DRUK RECENZJI

Recenzenci:

  • Adam BARYŁKA
  • Lidia BATOR-WIĘCŁAW
  • Ryszard CHMIELEWSKI
  • Roman GIELETA
  • Grzegorz JAKUBOWSKI
  • Grzegorz KACPRZAK
  • Ołeksij KOPYŁOW
  • Wiesław KRASOŃ
  • Olga MATUK
  • Sławimir ONOPIUK
  • Bartłomiej PIEŃKO
  • Ryszard REKUCKI
  • Ryszard SOŁODUCHA
  • Anna STARCZYK-KOŁBYK
  • Adam STOLARSKI
  • Marcin WALKOWIAK
  • Tomasz WOJTKIEWICZ
  • Andrzej WOLNIEWICZ

Kompetencje recenzentów

  1. Specjalista otrzymujący od redakcji propozycję przygotowania recenzji zobowiązany jest starannie ocenić swoje kompetencje merytoryczne oraz praktyczne możliwości sporządzenia recenzji w wyznaczonym czasie, a w razie wątpliwości w tym zakresie poniechać recenzowania.
  2. Kompetencja merytoryczna specjalisty obejmuje znajomość podstawowej literatury związanej z dyscypliną badawczą, do której należy, bądź do której odnosi się artykuł oraz aktualnego stanu badań w tejże dyscyplinie.
  3. Podejmując się przygotowania recenzji, ekspert bierze na siebie odpowiedzialność, która może być związana z żywotnymi interesami autora/autorów artykułów podlegających ocenie.

Dopełnienie obowiązków formalnych recenzentów

  1. Specjalista, który podjął się recenzowania artykułu, nie powinien wycofywać się z tej decyzji, jeśli nie zachodzą żadne szczególne okoliczności zmuszające ją do podjęcia takiego kroku, na przykład losowe albo związane z wykryciem konfliktu interesów.
  2. W przypadku, gdy recenzent zorientuje się, że jest wyraźnie niekompetentny do sporządzenia recenzji dopiero po podpisaniu umowy i zapoznaniu się z artykułem, może wycofać się z umowy, wyjaśniając dokładnie zaistniałą sytuację w taki sposób, aby nie powstało podejrzenie, iż powodem odmowy jest niechęć do pisania recenzji negatywnych.
  3. Stwierdzenie recenzenta, że przesłany mu artykuł ze względu na swoją niską jakość nie kwalifikuje się do recenzowania, jest równoznaczne z konkluzją negatywną, a nie odmową recenzowania. Nie może być ono jedynym składnikiem recenzji, a recenzja musi zawierać stosowne uzasadnienie stwierdzenia.

Niezależność opinii recenzentów

  1. Redakcja nie sonduje opinii recenzenta, ani nie konsultuje z nim treści recenzowanego artykułu w okresie poprzedzającym zawarcie umowy o przygotowanie recenzji, jak i w czasie jej wykonywania.
  2. Przyszły recenzent ma każdorazowo możliwość jeszcze przed otrzymaniem projektu umowy, a następnie samego artykułu, powiadomienia redakcji, czy będzie mógł podjąć się recenzowania artykułu i w jakim ewentualnie terminie.
  3. Podstawą decyzji przyszłego recenzenta, czy będzie mógł podjąć się recenzowania artykułu w określonym terminie, jest krótka informacja o zawartości (spis treści, wstęp, streszczenie) i objętości artykułu, który ma recenzować, przekazana wcześniej przez redakcję.
  4. Kandydat na recenzenta ma pełną swobodę podjęcia decyzji o przyjęciu bądź odrzuceniu artykułu do recenzji.
  5. Redakcja nie przesyła recenzentowi całości artykułu w momencie składania propozycji zawarcia umowy o wykonanie recenzji.

Proces recenzyjny

Redakcja czasopisma „Rzeczoznawca” uważa, że rzetelne recenzowanie artykułów naukowych w znacznym stopniu wpływa na poziom uprawiania nauki, co jest podstawą kultury akademickiej i źródłem autorytetu społecznego środowisk naukowych.  Zdajemy sobie sprawę, że praktyka recenzowania oraz procedury opiniowania artykułów naukowych narażone są na różne nieprawidłowości (np. konflikt interesów, kumoterstwo, nepotyzm, stronniczość na tle sporów instytucjonalnych i merytorycznych, niedbalstwo i niekompetencja), publikujemy zasady postępowania recenzyjnego naszego czasopisma , które zgodne są ze wskazaniami zawartymi w dokumencie „Dobre praktyki  w procedurach recenzyjnych w nauce”, opublikowanym przez Ministerstwo Nauki  i Szkolnictwa Wyższego.

Dobór recenzentów

  1. W zależności od tematyki artykułu naukowego redakcja zwraca się do wybranych recenzentów kierując się przede wszystkim ich kompetencją w danej dziedzinie.
  2. Wyznacznikiem kompetencji potencjalnego recenzenta jest nie tylko jego wiedza, poświadczona znaczącym dorobkiem naukowym, lecz także jego reputacja jako rzetelnego recenzenta.
  3. Nie jest w ogóle brane pod uwagę domniemanie łagodności lub surowości danej osoby w ocenianiu, a także jakikolwiek zamiar rewanżu za dobre usługi z ich strony dla redakcji lub ze względu na chęć stworzenia im możliwości zarobkowych.
  4. W sytuacji, gdy w danej dziedzinie występują silne spory merytoryczne i instytucjonalne, mogące mieć związek z tematyką recenzowanego artykułu lub działalnością ocenianej osoby, redakcja stara się, aby spory te nie przełożyły się na tendencyjność procedury recenzyjnej.

Zasada podwójnej anonimowości w postępowaniu recenzyjnym

  1. W trosce o zachowanie rzetelności i obiektywizmu recenzowanych artykułów redakcja stosuje zasadę podwójnej anonimowości w postępowaniu recenzyjnym.
  2. Autor / Autorzy powinni przesyłać do redakcji swoje prace w dwóch plikach: w pierwszym należy umieścić informacje o Autorze / Autorach, natomiast drugi powinien zostać pozbawiony wszelkich danych identyfikacyjnych, a także spisu literatury oraz odnośników do wcześniejszych prac własnych. W drugim pliku zamiast imienia i nazwiska Autora oraz tytułu pracy należy wpisać: [Autor].

Konflikt interesów w postępowaniu recenzyjnym

  1. Recenzent i autor recenzowanego dzieła nie powinni pozostawać w bliskich relacjach osobistych ani zawodowych. Ponadto, recenzent nie może pozostawać w zależności służbowej ani w bliskich stosunkach osobistych, a tym bardziej w stosunkach pokrewieństwa, z autorem recenzowanego artykułu.
  2. Przełożony nie powinien recenzować prac swojego podwładnego. Odstępstwo od tej zasady jest dopuszczalne jedynie w przypadku, gdy grono specjalistów w danej dziedzinie jest bardzo wąskie.

Poufność w procedurach recenzyjnych

  1. W trakcie procesu recenzyjnego – do czasu przygotowania końcowej recenzji – treść i konkluzje recenzji pozostają niejawne dla osób postronnych. Prawo do informacji przysługuje jedynie redaktorowi naczelnemu czasopisma.
  2. Po zgromadzeniu i przyjęciu przez redaktora naczelnego czasopisma kompletu recenzji, poinformuje on wszystkie osoby, które władne będą podejmować decyzję w ramach danego postępowania recenzyjnego, o konkluzjach recenzji, a zwłaszcza o istotnych zarzutach, jakie pojawiają się w recenzjach, w tym także w recenzjach pozytywnych.
  3. Jeśli autor recenzji wyrazi takie życzenie, będzie miał prawo do zachowania jego nazwiska do wiadomości gremium decyzyjnego.
  4. Recenzje naukowe w sferze objętej nadzorem władz publicznych są jawne. Nie oznacza to jednak jawności wszystkich elementów postępowania kwalifikacyjnego. Wszystkie biorące w nim udział osoby zobowiązane są do zachowania dyskrecji w zakresie informacji poufnych, do których uzyskały dostęp, oraz wszelkich innych informacji, które mogłyby stać się przedmiotem zniekształcających je plotek i ekscytacji w środowisku naukowym.

Konflikt interesów stron postępowania recenzyjnego

  1. Specjalista nie może podejmować się roli recenzenta w warunkach występowania konfliktu interesów lub zachodzenia okoliczności sprawiających, że o taki konflikt interesów strony postępowania mogą być podejrzewane.
  2. Odstępstwo od tej zasady możliwe jest jedynie z uwagi na wąskie grono specjalistów w dziedzinie, do której należy recenzowany artykuł.

Rzetelność i uczciwość w sporządzaniu recenzji

  1. Podstawowym wymogiem sprawiedliwości jest bezstronność recenzenta w formułowaniu ocen.
  2. Recenzent musi dokładnie zapoznać się z recenzowanym artykułem i dochować wszelkich starań, aby rzetelnie i uczciwie ocenić jego wartość profesjonalną i poznawczą, samodzielność i nowatorstwo, stosownie do aktualnego stanu reprezentowanej przez siebie dyscypliny nauki oraz wymagań – wynikających z prawa, z zawartej umowy oraz obyczajów akademickich, stawianych recenzentom w ramach postępowania recenzyjnego czasopisma.
  3. Od recenzenta wymaga się dobrej znajomości aktualnego stanu badań w danej dyscyplinie, posiadania w jej zakresie własnego dorobku oraz należytego rozumienia wymagań, jakie stawia autorowi recenzowanego artykułu procedura, którego jest ona przedmiotem.
  4. Przygotowując recenzję, recenzent kieruje się literą umowy z podmiotem, który ją zamówił, a także przepisami prawa, o ile takowe określają powinności recenzenta.
  5. Recenzent powinien wydać opinię w kwestii nowatorstwa przedstawionego mu do oceny artykułu, a także nie może uchylić się od wyrażenia swej opinii w tej sprawie oraz ewentualnej konkluzji negatywnej, gdy wymaganego przez prawo oryginalnego wkładu do wiedzy naukowej w recenzowanym artykule nie znajduje.
  6. Recenzent powinien określić stopień samodzielności ocenianego dzieła, w tym ustalić ewentualne niejawne zapożyczenia i tzw. plagiaty z innych dzieł. Jednocześnie przyjmuje się, że odpowiedzialność recenzenta za wykazanie nadużyć w stosunku do cudzej własności intelektualnej, w tym plagiatów, nie jest zupełna.
  7. Wykrycie i ujawnienie niejawnego zapożyczenia i plagiatu z innego dzieła powinno zachodzić przede wszystkim w sytuacji, gdy związane jest ono z pracami powszechnie znanych specjalistów w danej dziedzinie lub też niedawno powstałymi pracami, stanowiącymi istotny wkład do aktualnego stanu badań w tej dziedzinie.
  8. Ujawnienie nadużycia o charakterze plagiatu lub jakiegokolwiek innego nadużycia, na przykład fałszowania danych, powinno skutkować negatywną konkluzją recenzji.
  9. Na żądanie redakcji dopuszczalne jest zastosowanie procedury recenzyjnej, w której zadaniem jednego z recenzentów jest wyłącznie krytyka prezentowanego mu dzieła, drugiego zaś wskazanie wyłącznie jego zalet. W takim wypadku nie będzie wymagana od recenzentów bezstronność, choć nadal obowiązuje ich uczciwość, wykluczająca złośliwość i formułowanie zarzutów w złej wierze, podobnie jak bezpodstawne pochwały.
  10. Stopień wnikliwości recenzji, jej objętość, jak również niektóre jej cechy formalne oraz stylistyczne mogą być zdeterminowane przez panujące w danej dyscyplinie naukowej zwyczaje akademickie. Należy je jednak starannie odróżniać je od szeroko rozpowszechnionych złych praktyk (np. bagatelizowania usterek językowych recenzowanych prac).

Spójność i rzeczowość recenzji

  1. Przygotowywana dla czasopisma recenzja powinna być logicznie spójna i utrzymana w tonie rzeczowym. Nie może być zdawkowa, a jej konkluzje powinny być jasne i jednoznaczne.
  2. Recenzja powinna rzetelnie zdawać sprawę z treści i konkluzji artykułu.
  3. Pod względem objętości recenzja powinna mieścić się w przyjętych dla tego typu procedury standardach, określonych dodatkowo przez redakcję czasopisma.
  4. Dopuszcza się przygotowywanie recenzji warunkowo pozytywnych. W takim przypadku recenzent ma prawo domagać się wprowadzenia do artykułu stosownych poprawek. Zastosowanie recenzji warunkowo pozytywnej jest równoznaczne z obowiązkiem powtórnej weryfikacji recenzowanego artykułu.
  5. Niedopuszczalne jest wystawianie recenzji składających się głównie z zarzutów, lecz zwieńczonych konkluzją pozytywną. Podobnie niedopuszczalne są recenzje utrzymane
    w tonie emocjonalnym, jawnie nieobiektywne, a zwłaszcza złośliwe lub złożone z pochwał bez pokrycia.

Sumienność i dyskrecja recenzentów

  1. Recenzję artykułu należy przygotować terminowo i dyskretnie, nie konsultując się z innymi recenzentami ani nie udzielając im informacji na temat swoich opinii i zamiarów.
  2. Recenzja powinna być wykonana i przekazana redakcji w terminie określonym w umowie, a w razie niemożności dotrzymania terminu, recenzent ma obowiązek skontaktować się
    z redaktorem naczelnym czasopisma i ustalić z nim nowy, możliwie nieodległy termin wykonania recenzji.
  3. W trakcie przygotowywania recenzji recenzent nie powinien dowiadywać się o personalia pozostałych recenzentów w tym samym postępowaniu, a jeśli mimo to wiedza na ten temat stanie się jego udziałem, nie powinien on w żadnej mierze konsultować swojej pracy
    z pozostałymi recenzentami, a zwłaszcza pytać ich o przewidywane konkluzje ich recenzji.

Nieprawidłowości i nadużycia w procedurach recenzyjnych

  1. W przypadku jakichkolwiek podejrzeń dotyczących możliwych nieprawidłowości bądź nadużyć redakcja podejmie kroki służące ich wyjaśnieniu jeszcze przed zakończeniem procedury recenzyjnej.
  2. W sytuacji stwierdzenia naukowej nierzetelności zostanie – w stosunku do osób winnych – zakończona procedura recenzyjna konkluzją negatywną.
  3. Jeżeli w trakcie procesu recenzyjnego zaistnieją pomówienia i oszczerstwa krzywdzące autora recenzowanego artykułu, redakcja podejmie wszelkie możliwe kroki w celu oczyszczenia pokrzywdzonego z niesłusznie postawionych mu zarzutów, podając to do publicznej wiadomości.

Przypadki sporne w postępowaniu recenzyjnym

  1. W przypadkach spornych lub skomplikowanych redakcja powoła dodatkowych recenzentów oraz będzie należycie respektować opinie wszystkich recenzentów.
  2. Otrzymanie recenzji negatywnych w liczbie stanowiącej większość zamówionych recenzji będzie skutkować dyskwalifikacją przedmiotu recenzji. Natomiast gdy liczba negatywnych recenzje stanowi połowę wszystkich pozyskanych na danym etapie recenzji lub też stanowią mniejszość, lecz jest ich więcej niż jedna – redakcja powoła dodatkowego recenzenta.
  3. W przypadku, gdy recenzje zostały zaakceptowane, ich konkluzje nie będą ignorowane. Dopuszcza się jednak obronę swych tez przez autora recenzowanego artykułu, jeśli zdoła on w sposób przekonujący wykazać bezzasadność głównych zarzutów recenzenta.
  4. Zalecenia recenzenta (recenzentów), aby artykuł podlegający recenzowaniu został w określony sposób poprawiony, zostaną rozważone przez redakcję i skonsultowane z autorem artykułu. Gdy dochodzi do zalecenia autorowi naniesienia poprawek, wszystkim recenzentom przysługuje prawo do powtórnej weryfikacji artykułu.